Cây trẩu còn có nhiều tên gọi khác là dầu sơn, mộc đu thụ, ngô đồng, thiên niên đồng... mọc nhiều ở khu vực Đông Nam Á và miền Nam Trung Quốc. Cây trẩu mọc hoang, sinh sống và phát triển ở những vùng đất khô ráo như trong rừng thưa hoặc ven rừng rậm. Ở Việt Nam, cây trẩu được trồng ở nhiều nơi từ đồng bằng cho đến miền núi một số tỉnh như Lào Cai, Phú Thọ, Yên Bái, Sơn La, Điện Biên, Hà Giang, Tam Đảo (Vĩnh Phúc)... Hoa nở rộ vào mỗi độ tháng 4 về.

Cây trẩu ra hoa mỗi độ cuối tháng 3 đến tháng 4, tập trung 1 số tỉnh phía Bắc. Ảnh: mytour.

Trẩu là loài cây cao lớn, chiều cao trung bình từ 8 đến 15 m, thân nhẵn. Lá trẩu to bản dài khoảng một gang tay, xòe thành ba dẻ, mặt trên lá có nhiều lông tơ rậm. Hoa trẩu thuộc loại hoa đơn tính, màu trắng và ở giữa có màu hung đỏ tía. Hoa mọc thành chùm và khi nở có mùi khá thơm, phảng phất trong những cơn gió chiều nhè nhẹ.

Trái trẩu to cỡ quả trứng, hơi nhọn đằng chỏm và tròn đằng cuống. Vỏ trái trẩu nhăn nheo, có lông tơ và bề mặt vỏ có những rãnh dọc ngang. Khi trẩu chín thì thường chuyển sang màu vàng. Mỗi trái thường có ba hạt, có hình bầu dục, sần sùi. Hạt trẩu được dùng để ép lấy dầu pha sơn, có giá trị xuất khẩu cao. Ngoài ra, khô dầu trẩu còn được sử dụng làm phân bón, có tác dụng tương đương như thuốc trừ sâu.

Hằng năm, vào độ cuối tháng 3 đến tháng 4, hoa trẩu nở rộ, điểm tô cho núi rừng một vẻ đẹp tinh khôi, trong trẻo và một hương thơm dịu ngọt, làm say đắm lòng người. Với người dân Bắc Bộ, hoa trẩu không chỉ là một loài hoa dại, mà đó là một người bạn hoa, mang đến biết bao hương sắc ngào ngạt cho núi rừng, cây cỏ.

Hoa trẩu vốn không kiêu sa, lộng lẫy như những loài hoa khác. Ảnh: hachi8.

Hoa trẩu, cái tên nghe có vẻ thô kệch, nhưng lại e lệ hé nụ dưới những chùm lá to bản màu xanh thẫm. Nếu hoa không mọc thành chùm để khoe hương lẫn sắc, hẳn đứng từ xa khó thể nào chiêm ngưỡng được vẻ đẹp mong manh, dịu dàng của hoa trẩu. Nhờ có sự che chở của những tán lá rộng, vẻ đẹp nửa kín nửa rộ của hoa mới mang đến sự thích thú, tò mò cho du khách.

Hoa trẩu vốn không kiêu sa, lộng lẫy như những loài hoa khác ở cả hình dáng bên ngoài lẫn tên gọi nhưng điều khiến hoa trở nên nổi bật khi đứng cạnh hoa xoan, hoa gạo, hoa đỗ quyên cùng nở vào mùa này chính là hương thơm không thể lẫn vào đâu được. Hương hoa trẩu bay xa trùm phủ lên xóm làng, núi rừng, lẩn khuất trong từng hốc cây ngọn cỏ, bay lên cả mái nhà hay vấn vương trên mùi tóc của những người con gái dân tộc đi rừng lấy củi.

Hoa nở khắp mọi ngả đường, từ bên hiên nhà của những bản làng thôn xóm… Ảnh: hachi8.

Tháng 4, về Bắc Bộ không quá khó để tìm ngắm hoa trẩu. Hoa nở khắp mọi ngả đường, từ bên hiên nhà của những bản làng thôn xóm đến cạnh những con đường mòn dẫn núi. Hoa nép mình bên những tán lá xanh rộng lớn, âm thầm kết nụ, âm thầm nở hoa, tỏa hương thơm quyến rũ làm mê đắm lòng người. Mùa hoa trẩu tháng 4 cũng là mùa của những phiên chợ tình yêu.