Tháp cổ Bánh Ít, “tiếng vọng” người xưa

Tháp Bánh Ít còn có tên tháp Bạc, là di sản văn hoá nổi tiếng vừa được vào danh mục 1001 công trình kiến trúc phải đến trong cuộc đời. Tháp tọa lạc tại thôn Đại Lễ, xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định.

Vào khu tháp cổ Bánh Ít, quan sát kỹ một chút ở phía Đông, bạn sẽ thấy ẩn mình dưới tán bạch đàn, keo lá tràm là những bậc thang trầm mặc, tĩnh lặng, không còn âm thanh náo nhiệt, vội vàng. Tại góc phía Đông này còn có tháp Cổng, một trong 4 tháp của chùm tháp Bánh Ít. Các bậc thang sẽ dẫn bạn qua tháp Cổng, nơi mà ngày xưa chỉ dành cho các tu sĩ hành lễ.

Quần thể tháp Bánh Ít từng là trung tâm của 3 thành cổ: Thị Nại, thành Cha và thành Đồ Bàn (vương triều Vijaya, thuộc thế kỷ X – XV).

Cụm tháp Bánh Ít nhìn từ xa.

Qua tháp Cổng là tháp Chính với kiến trúc đồ sộ, uy nghiêm và đầy linh thiêng. Tháp Chính cao khoảng 25m, cao nhất trong các tháp ở đây. Trong Tháp, tượng thần Shiva được đặt trang trọng. Theo các nghiên cứu khoa học, được biết người Chăm vừa dùng gạch đỏ, vừa dùng đá hoa cương, đá sa thạch để xây tháp này. Tuy nhiên ở tháp Chính đã xuất hiện những vòm cuốn hình mũi lao, mặt tường cao co lại thành các khối lớn. Đó chính là những đặc điểm có tính đột phá, đánh dấu sự chuyển tiếp từ phong cách kiến trúc Trà Kiệu sang phong cách Bình Định - một phong cách kiến trúc mới kết hợp hài hoà giữa vẻ đẹp nhịp nhàng, thanh nhã và khoẻ khắn, hoành tráng.

Phía Nam tháp Chính có một tác phẩm kiến trúc bằng gạch hình ngôi nhà, mái cong, hai đầu cong cao, giữa mái lõm. Những hoa văn trang trí với dãy phù điêu các lực sĩ cùng nhau nâng bổng ngôi tháp; thân tháp có những cột ốp chạy dọc biên với những đường dật cấp, quanh diềm thân là những hoa văn hình lá đề. Điều này cho thấy, đây là một tác phẩm điêu khắc với nhiều mô típ không lặp lại, được xem là một “bài ca” điêu khắc bằng gạch phong phú và đẹp nhất còn lại trên mảnh đất võ Bình Định.

Đã ngàn năm trôi qua, kể từ khi người Chăm dựng tháp. Người xưa không còn nữa nhưng di tích đã trở thành kiệt tác nghệ thuật, di sản cấp Quốc gia và nhân loại. Qua thời gian, ngôi tháp cổ Bánh Ít đã mòn và đã được trùng tu lại. Nhưng những giá trị kiến trúc mà người xưa để lại vẫn như thì thầm sống động trong lòng người hôm nay.

Đứng trong khu tháp cổ Bánh Ít rêu phong, ẩn sâu những hình khối kiến trúc, những hoa văn, biểu tượng trang trí, chúng ta nhận được thông điệp rằng: Người xưa yêu cái đẹp và khát khao hạnh phúc trần thế như chúng ta bây giờ. Cảm ơn người xưa đã cho chúng ta một công trình kiến trúc tháp cổ, luôn hiện hữu qua thời gian.