Theo các bậc cao niên trong vùng, hội vật cù ở đây có từ khoảng đầu thế kỷ 15. Bắt nguồn từ việc chọn những lực sỹ, những người khoẻ mạnh, nhanh nhẹn để sung vào đội quân của tướng quân Phan Đà. Từ đó, dần dần hội vật cù trở thành một sinh hoạt văn hoá mang tính hội lễ đậm nét dân gian được mọi người ưa thích và phổ biến, đi vào đời sống văn hoá tinh thần, một hội lễ không thể thiếu của những làng quê vùng Thanh Chương, Đô Lương, Nam Đàn, đặc biệt là trong lễ hội đền Bạch Mã.
Vật cù là trò chơi thu hút nhiều người xem nhất ở Lễ hội đền Bạch Mã
Là một trò chơi dân gian gắn liền với tính chất của hội lễ truyền thống nhưng việc chuẩn bị cho Hội vật cù cũng rất đơn giản. Quả cù được làm từ củ chuối, gọt đẽo thành hình tròn có đường kính cỡ trên dưới 30 cm, trọng lượng từ 5 đến 7 kg, được luộc qua nước sôi, vớt ra phơi nắng để tránh trơn trượt và tăng độ dẻo không bị nứt vỡ khi chơi.
Trước hội vật cù, các làng, xã sẽ tuyển chọn những người nhanh nhẹn khoẻ mạnh để đua tài. Người tham gia hội vật cù đều cởi trần mặc quần đùi, buộc một giải vải ở lưng. Để phân biệt người mỗi bên, thường quy định màu sắc của quần hay giải vải. Một trận vật cù giữa hai đội, đều có một người cầm. Đây là người có kinh nghiệm, trung thực và một tổ giám sát từ 4 đến 5 người, phần lớn là các bậc cao niên có uy tín được cả hai bên tín nhiệm cử ra. Mọi quyết định về điểm, thời gian thi đấu đều do những người này quyết định.
Những cuộc tranh giành giật cù rất quết liệt
Địa điểm tổ chức vật cù thường là ở ngay sân đền Bạch Mã. Sân chơi có chiều dài khoảng 50 mét, rộng khoảng 25 mét. Hai đầu là hai chiếc hố sâu rộng 50 cm x 50 cm. Khi vào cuộc, hai bên dàn thành đội hình ngay giữa sân, quả cù được đặt dưới đất, có hiệu lệnh của trọng tài đấu thủ hai bên mới vào cuộc tranh cướp, giành giật chuyền nhau quả cù. Khi bên nào giành và đưa được quả cù vào hố của bên đối phương là được tính một điểm. Để đưa được quả cù vào đích phải giành giật, tranh cướp quyết liệt, bên nào cũng cố gắng tìm mọi cách cản phá đối phương đưa cù vào hố của bên mình. Chính vậy, Hội vật cù diễn ra rất sôi nổi, hào hứng thực sự cuốn hút mọi người.
Quyết tâm ngăn cản đối phương đưa cầu vào hố
Cũng chính từ sự cuốn hút này mà từ 2 đội là Võ Liệt và Thanh Long tham gia ở những mùa đầu các năm sau đó số đội tham gia vật cù đã được tăng lên thành 4 đội và tại lễ hộ năm nay là 6 đội gồm: Võ Liệt, Thanh Long, Thanh Hà, Thanh Khê, Thanh Chi, Thanh Thủy.
Là một người đã từng tham gia và đạt giải, anh Lê Hồng Kỳ một thanh niên ở Thôn Tân Hà xã Võ Liệt cho biết: Vì điều kiện cuộc sống mấy năm nay tôi phải đi làm ăn tận Bình Dương nhưng vào dịp lễ hội năm nào tôi cũng về để được tham gia các hoạt động, nhất là vật cù. Năm nay tôi còn rủ thêm cả bạn cùng về.
Kiệt sức đành phải bất lực chấp nhận đối phương thắng cuộc
Còn ông Nguyễn Đình Tân ở xã Xuân Tường - người thường xuyên được mời làm trọng tài ở các trận đấu vật cùkhẳng định: Vật cù là một trò chơi cần sức khỏe, quyết tâm và sự khéo léo nên việc thua được ở các trận đấy rất khó đoán. Chưa có đội tuyển nào luôn giành được chức vô địch nên năm nào hội cũng rất sôi nổi hào hứng.
Để tăng tính hấp dẫn cho phần hội, năm nay, huyện Thanh Chương đã bỏ bớt một số nội dung thi đấu, trò chơi trong lễ hội Đền Bạch Mã, nhưng riêng môn vật cù đã có thêm 6 xã tham gia, tăng hơn năm trước 2 đội.
Vật cù - trò chơi truyền thống đầy tính thượng võ
Cùng với các hoạt động tâm linh, việc Đảo Chè – Đập Cầu Cau (nằm gần đền Bạch Mã) đang trở thành một điểm du lịch thu hút nhiều du khách, các trò chơi dân gian như vật cù chắc chắn sẽ tạo thêm sức hút để nhiều người đến với lễ hội - Ông Trình Văn Nhã - Phó Chủ tịch UBND huyện, Trưởng Ban tổ chức lễ hội đền Bạch Mã chia sẻ.
Tác giả bài viết: Trần Đình Hà - Đài Thanh Chương
Nguồn tin: 
