Kỳ nhông thuộc loài bò sát, nhìn giống thằn lằn nhưng to và dài mình hơn. Kỳ nhông thường sống ở các sa mạc nắng nóng, đất cát ven biển nên xuất hiện nhiều ở Bình Thuận, Quảng Nam...

Với đặc tính chịu khát giỏi, sinh trưởng tốt trong môi trường khắc nghiệt và khô cằn nên từ lâu, kỳ nhông đã được mệnh danh là “vua của sa mạc”. Mỗi khi gặp nguy, nó thường chạy rất nhanh, lẩn sâu và biến mất giữa mênh mông biển cát.

Kỳ nhông được coi là "vua của sa mạc". (Ảnh: Dân Việt)

Để khơi gợi trí tò mò của thực khách, các nhà hàng đã lấy rất nhiều tên khác nhau để đặt cho món kỳ nhông. Có nơi người ta đặt là “rồng đất”, có nơi lại gọi một cách hoành tráng hơn là “khủng long thời hiện đại”. Nhưng đa số người dân miền Trung vẫn gọi kỳ nhông bằng cái tên đơn giản: con dông, nhông hoặc dông cát.

Kỳ nhông xuất hiện quanh năm, nhưng sinh sôi và phát triển mạnh nhất vào mùa mưa (từ tháng 3 đến tháng 5 âm lịch). Khoảng 10 năm trước, nhông chủ yếu được khai thác từ tự nhiên. Nhưng hiện nay, khi nhu cầu của thực khách tăng cao, loài bò sát này đã được nuôi trong các trang trại để cung ứng cho thị trường.

Một con kỳ nhông trưởng thành có thể dài 20-30cm và nặng 4-5 kg. Người ta có thể bắt nhông bằng nhiều cách như giăng lưới, dò, thổi, đào, bẫy, chặn ngách… Dụng cụ của những thợ săn nhông rất đơn giản, chỉ cần một chiếc cuốc vác trên vai và vài nhánh dương liễu để săn đường đi của nhông.

Kỳ nhông thường đào hang sâu trong cát. (Ảnh: Dân Việt)

Nhông thường đi kiếm ăn buổi sáng, trở về hang vào buổi chiều và ẩn nấp cho đến sáng sớm hôm sau. Nắm bắt được chu kỳ này, thợ bắt nhông chỉ đi săn từ buổi chiều cho đến tối.

Khi phát hiện hang nhông, người thợ săn bắt đầu cuốc những nhát đầu tiên để tìm ngách đi. Sau khi thấy ngách, họ sẽ đưa nhánh dương liễu luồn theo để khỏi bị mất dấu. Đào đến đâu thì luồn cây đến đó, cho đến tận nơi ẩn nấp của nhông rồi thò tay vào hang để bắt.

Song song với việc đào, nhiều thợ săn còn chọn việc làm bẫy để săn nhông. Chiếc bẫy đơn giản là 1 ống nhựa tròn, ngắn vừa để con nhông chui lọt và được cắm chắc chắn tại hang nhông. Chốt tre được gắn vào ống nhựa bởi sợi dây cước mỏng. Khi phát hiện ra hang nhông, chỉ cần đặt bẫy ngay miệng hang là xong. Nhông no mồi tìm về hang sẽ dễ dàng mắc chốt, cung bật, lập tức vòng dây thắt chặt, buộc lấy thân nhông. Người đi bắt chỉ cần đợi đến sáng hay gần trưa hôm sau để đi lấy bẫy.

Nhờ hương vị thơm ngon đặc biệt, từ lâu kỳ nhông đã là đặc sản nổi tiếng của miền Trung. Thịt nhông trắng như thịt gà nhưng thớ thịt săn, thơm và ngọt hơn, xương mềm như sụn, nhai sần sật. Kỳ nhông có thể làm thành nhiều món ngon như nướng, xào sả ớt, gỏi, cháo kỳ nhông, chả kỳ nhông, … Mỗi món đều có hương vị đặc trưng, sức hấp dẫn riêng nhưng được ưa chuộng nhất vẫn là món kỳ nhông nướng.

Tất cả những người đã từng thưởng thức qua món thịt kỳ nhông đều nhận xét là “đáng đồng tiền bát gạo”. (Ảnh: Internet)

Nhông nướng là món dễ chế biến, đồng thời có hương vị dễ thưởng thức hơn cả. Người chế biến phải chọn những con nhông mập, chắc thịt, nặng từ 300gr trở lên thì thịt có độ dai vừa và ngọt. Chọn được con nào, người thợ sẽ nhanh chóng bẻ gãy xương lưng để nhông không chạy, không giãy được nữa.

Sau vài bước sơ chế, nhông sẽ được ướp cùng các loại gia vị: muối, tiêu, hành sả băm nhuyễn, nước mắm ngon của địa phương. Tùy theo độ to nhỏ của con nhông mà người ta sẽ tẩm ướp thịt cho ngấm gia vị rồi mới đem nướng vỉ.

Nhông ngon nhất, hấp dẫn nhất khi được nướng trên bếp than hồng. Khi thịt chín dần, mùi thơm phức ngày càng đậm đà lan tỏa trong không gian sẽ đánh thức vị giác và cơn thèm ăn của mỗi người.

Cắn một miếng thịt nhông thơm lừng, thực khách sẽ cảm nhận được độ mềm mà chắc của thớ thịt, vị ngọt đượm lan tỏa dần trong khoang miệng. Đây cũng là món khoái khẩu của dân nhậu mỗi khi khề khà bên bạn bè cùng chén rượu nồng.

Gỏi nhông cũng là món ăn được du khách ưa chuộng không kém nhông nướng. Để làm gỏi, nhông được bằm nhỏ, xào chín và trộn với cóc hoặc xoài xắt chỉ, rau thơm, nước mắm pha và đặc biệt phải có lá xào nhông - một thứ lá trông giống lá chùm ruột non, có mùi thơm thoảng vị chát. Gỏi nhông ăn kèm bánh tráng nướng vàng rụm, xúc mãi không chán.

Các món ăn từ dông đều rất hấp dẫn. (Ảnh: Internet)

Chả nhông cũng dùng thịt nhông bằm nhuyễn rồi giã cùng nhiều loại gia vị như: ớt, hành, tiêu, tỏi, mỡ, dầu ăn. Sau đó, người ta còn trộn thêm một ít nấm mèo và bách thảo đã cắt nhỏ, dùng bánh tráng mỏng cuốn hỗn hợp này thành nhiều cuốn bằng ngón tay rồi bỏ vào chảo dầu chiên giòn. Chả nhông dùng làm mồi nhậu ngon mà làm món đưa cơm cũng vô cùng hợp lý.

Sau cuộc rượu, người sành ăn còn muốn húp chén cháo nhông nóng hổi. Trước khi nấu cháo, thịt nhông cũng được xào qua với dầu ăn rồi đun sôi. Gạo để nấu cháo cũng phải chọn loại gạo thơm, ngâm sơ với nước lã rồi đổ vào nồi nước thịt sôi, nêm mắm muối, mì chính, hành tiêu cho vừa vặn là đã có nồi cháo ngon lành.

Thịt nhông được yêu thích không chỉ bởi độ thơm ngon đặc biệt mà còn có tác dụng chữa bệnh. Trong Đông y, thịt nhông được dùng để giảm đau, kích thích tiêu hóa, tiêu độc, làm khô vết thương, chữa thấp khớp, suy dinh dưỡng, kém ăn ở trẻ.

Theo những người làm thuốc, sở dĩ thịt nhông có thể chữa nhiều bệnh do nó sống trong tự nhiên và hay tìm ăn chồi non của nhiều loại cây thuốc.

Tác giả: Hoàng Ngọc

Nguồn tin: Báo Dân trí