Ngày Rằm tháng 7 (âm lịch) được gọi là ngày “Báo hiếu cha mẹ” tức lễ vu lan. Rằm tháng 7 cũng là ngày “xá tội vong nhân” tức lễ cúng cô hồn.

Lễ vu lan bắt nguồn từ sự tích về lòng hiếu thảo của ông Mục Liên - một tu sĩ khác đạo, đã quy y và được liệt vào hạng thần thông đệ nhất trong hàng đệ tử của Phật.

Về lễ cúng cô hồn, dân gian quan niệm tháng 7 (âm lịch) là tháng "phá ngục; mở cửa mả" nơi cõi âm. Trong đó, đặc biệt vào đúng ngày Rằm tháng 7 là ngày “xá tội vong nhân” – ngày Diêm Vương mở cửa Quỷ Môn Quan để hồn ma, quỷ được tự do trở về dương thế; ngày này cũng được coi là ngày “âm khí xung thiên”.

Bởi thế cúng cô hồn cũng là cúng để cầu nguyện cho chúng sinh (xá tội vong nhân); cúng thí cho những vong hồn vật vờ (cô hồn) đói khổ, không có ai là thân nhân trên trần gian cúng bái.

Mâm cỗ cúng chúng sinh của người dân trên phố tại Hà Nội (ảnh: Tất Định).

Ngoài những lễ tiết cúng bái, dân gian còn quan niệm tháng "cô hồn" là tháng "ma trêu quỉ ghẹo", thường không may mắn, nên có những điều cần phải kiêng kỵ để cầu mong bình an, hạnh phúc. Theo lệ thường, hầu hết các công việc cưới hỏi, khởi công xây dựng, mua sắm, đi xa… đều tránh tháng "cô hồn".

Hình ảnh minh họa cảnh Diêm Vương cai quản Quỷ Môn Quan (ảnh sưu tầm, nguồn Internet).

Ở Việt Nam, lễ vu lan và tục cúng cô hồn lâu nay trở thành một tín ngưỡng tâm linh, nghĩa cử của nhiều gia đình, dòng họ, được truyền từ đời này sang đời khác. Năm nay, tháng 7 (âm lịch) diễn ra từ thứ tư (3.8 dương lịch) đến thứ tư (31.8 dương lịch). Theo đó, chính lễ thường diễn ra trong khoảng thời gian từ ngày mùng 10 đến ngày Rằm; mỗi gia đình tùy thuộc vào gia cảnh, phong tục vùng miền khác nhau để làm lễ, tỏ lòng thành kính tri âm tổ tiên, người đã khuất và cầu "xá tội vong nhân", cầu bình an, hạnh phúc.

Ngoài việc làm cơm cúng gia tiên, cúng chúng sinh ở nhà, mọi người còn lên chùa thắp hương, cúng Phật.

Hẳn với những điều nên làm, hay không nên làm trong tháng 7 (âm lịch) diễn ra hằng năm đều là những tín ngưỡng lưu truyền trong dân gian mà không ai hay một ngành khoa học nào có thể kiểm chứng đúng sai. Nhưng với quan niệm cầu mong những điều bình an, tốt đẹp và cho rằng “có thờ có thiêng, có kiêng có lành” nên người dân vẫn chú trọng làm theo.

Mặc dù với đời sống hiện đại, nhiều điều đã không còn phù hợp, thiếu căn cứ khoa học nhưng người Việt cho rằng lễ vu lan và cúng cô hồn là một hướng thiện, mang tính nhân văn cao cả của con người, thể hiện lòng kính trọng, tri âm của người còn sống đối với người đã khuất, đề cao việc báo hiếu và làm phúc…

Những kiêng kỵ, nên và không nên làm trong "tháng cô hồn" theo quan niệm dân gian:

Những điều kiêng kỵ

1. Không treo chuông gió ở đầu giường vì tiếng chuông sẽ thu hút sự chú ý của ma quỷ, khi con người ngủ sẽ dễ bị chúng xâm nhập quấy phá.

2. Người yếu bóng vía không nên đi chơi đêm trong những ngày tháng cô hồn, nếu không sẽ dễ gặp điều không may.

3. Không được nhổ lông chân vào ngày này, vì dân gian cho rằng “Một sợi lông chân quản ba con quỷ”, người càng có nhiều lông chân thì ma quỷ càng ít dám đến gần.

4. Không tùy tiện đốt giấy, vàng mã vì như vậy sẽ khiến ma quỷ bu đến.

5. Không ăn vụng đồ cúng, vì đó là đồ dành cho ma quỷ, nếu chưa cúng và cầu xin mà lấy ăn sẽ rước tai hoạ vào mình.

6. Không phơi quần áo vào ban đêm, vì ma quỷ trông thấy sẽ “mượn” và để lại “quỷ khí” trong các quần áo ấy.

7. Những người khi đi chơi đêm không được réo gọi tên nhau, nếu không ma quỷ sẽ ghi nhớ tên người được gọi, đó là điềm xấu.

8. Không nên bơi lội, vì ma quỷ sẽ cùng đùa với bạn, nếu không cẩn thận, bạn sẽ bị chúng làm trẹo chân.

9. Không hù doạ người khác khiến họ giật mình “hồn bay phách lạc” dễ bị ma quỷ xâm nhập.

10. Cây đa trước nhà là nơi hội tụ âm khí, ma quỷ rất thích những chỗ như vậy, cho nên kỵ đứng, ngồi, nằm, trốn… ở đó.

11. Không nên thức quá khuya, vì như vậy tinh thần sẽ hao tổn suy nhược, dễ nhiễm “quỷ khí”.

12. Nơi góc tường xó tối là những chỗ ma quỷ thường tụ tập nghỉ ngơi, không nên đến gần những chỗ ấy.

13. Không nhặt tiền bạc rơi vãi trên đường, vì có thể đó là tiền người ta cúng mua chuộc bọn quỷ đầu trâu mặt ngựa, nếu người nào phạm kỵ, sẽ gặp tai hoạ không chừng.

14. Khi đi đến qua những nơi vắng vẻ, không ngoái cổ quay đầu nhìn lại phía sau, dù có cảm giác “hình như” có người đang đi theo mình hoặc gọi tên mình. Vì đó có thể do ma quỷ trêu chọc.

15. Khi lên giường ngủ không để mũi dép hướng về phía giường, nếu không ma quỷ nhìn thấy sẽ đoán rằng có người sống đang nằm trên giường và chúng sẽ lên giường ngủ chung với bạn.

16. Không cắm đũa đứng giữa bát cơm, vì đó là hình thức cúng tế, cũng giống như kiểu thắp hương, dễ dẫn dụ ma quỷ vào nhà ăn chung.

17. Không nên ở một mình trong thời gian này, nếu không sẽ dễ bị ma quỷ dẫn dắt hoặc quấy phá.

18. Không chụp ảnh vào ban đêm, bởi ma quỷ luôn lảng vảng chung quanh đó sẽ “vô hình” vào ảnh chung với người sống, đó là điều không tốt.

Những điều nên làm

1. Nên đi chùa chiền thắp nhang cầu siêu, cầu sức khỏe… Có thể cúng cô hồn bất kỳ ngày nào trong tháng, nếu vào ngày mùng 2 hoặc 16 Âm lịch thì càng tốt để tỏ lòng thành của gia đình mình.

2. Nên làm nhiều việc thiện trong tháng này.

3. Nên đi thăm mộ của người thân trong gia đình ở ngoài nghĩa địa hay vãng sanh đường trong chùa chiền lưu giữ các hài cốt. Vì trong tháng cô hồn còn gọi là Tết của những người âm.

4. Nên hạn chế sát sinh các con vật.

5. Nên cúng xe ô tô dù có kinh doanh hay không kinh doanh.

6. Nên ăn chay để tránh điềm dữ.

7. Nếu biết tụng kinh thì nên trì tụng (Chú Đại bi, chuẩn đề, vu lan báo hiếu, Địa tạng).

8. Nên ăn nói nhã nhặn vui vẻ trong gia đình, với bạn bè, đối tác.

9. Nên tránh xa các cuộc xung đột.

10. Nên cứu người khi gặp nguy cấp.

11. Khi cúng cô hồn xong thì 1 ngày sau đó hoặc cuối tháng 7 nên dùng bột trừ tà ma tiêu khử, tránh trường hợp các âm hương linh phảng phất vào nhà mình tụ ở lại. Ngoài ra, vào đầu tháng 8 Âm lịch, nên dùng bột tẩy uế mà tẩy hoàn toàn trong căn nhà mình để có tác dụng cân bằng sinh khí trong ngôi nhà mình ở.

12. Nên để đèn sáng nếu nằm trong phòng bệnh viện khi ngủ.

13. Trong tháng 7 Âm lịch, nếu đi đâu thì bạn nên đi về sớm.

14. Nên mặc áo màu. Tuyệt đối không được mặc đồ trắng và không mặc quần áo có in hình thù quỷ quái ghê sợ.

15. Nên đi nhẹ, nói khẽ trong tháng cô hồn.

16. Nếu đi đâu về muộn bạn nên đi nhanh và không nhìn lại phía sau.

17. Khi đi dự đám tang về nên hơ người bằng lửa ấm, thay quần áo và hạn chế tiếp xúc với trẻ nhỏ.

18. Nếu trước nay chưa cúng cô hồn bao giờ do không có điều kiện thì không cúng luôn, chớ nên cúng rồi lại bỏ.