Thung Nai nằm lọt thỏm trong lòng hồ sông Đà thuộc huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình. Tập quán sinh hoạt khiến đồng bào trong lòng hồ đánh bắt cá tôm hàng ngày làm thức ăn. Để sử dụng món ăn được lâu, người Mường nghĩ ra cách hun khói và nướng cá để ăn quanh năm.
Cá nướng đã trở thành món ăn đặc sản của vùng thung lũng. Đồng bào người Mường, người Dao từ già đến trẻ, sáng tối cắm dùi trên những con đường có dấu chân du khách để phục vụ tận nơi món này.
Khi mùa mưa đến, tháng 8 đến tháng 10 nguồn cá trở nên dồi dào, người dân chài lại bày bán những mẻ cá tươi hoặc đổ buôn cho chủ các lán hàng hai bên đường lên động Thác Bờ. Họ sẽ sử dụng cá này kẹp que tre nướng trực tiếp và bán tại chỗ.
Anh Minh (người Mường ở bản Giang Mỗ) bán cá nướng tại động Thác Bờ cho biết: "Cá bán quanh năm, mùa nào cá đó. Tất cả đều là cá tươi được nướng tại chỗ và không tẩm ướp một thứ gia vị gì", anh vừa nói vừa nhanh tay khía những thớ thịt cá để nướng.
Cá thiểu, cá trắm đen, cá măng, cá ngão, cá bò, cá lăng... là những loại cá đặc sản của vùng lòng hồ sông Đà. Chiếc lều bạt dựng tạm, gác thêm vài thanh tre, dưới là bếp lửa đỏ hồng, chỉ sau vài tiếng một mẻ cá lại chín, du khách có thể thưởng thức tại chỗ với một ít muối tiêu.
Cá ngão loài cá có chiếc miệng rộng, thân mỏng, xương dài, mềm và nhiều thịt. Người dân khi bắt được đem rửa sạch không mổ bụng mà kẹp que tre, nướng, treo gác bếp hoặc hun khói ăn quanh năm.
Cá thiều một loài cá chỉ có ở lòng hồ sông Đà, thịt cá mềm, ngọt, vảy cá nhỏ. Cá phù hợp chế biến các món nướng khi ăn cuốn bánh đa nem hoặc chấm muối tiêu chanh.
Cá to bán theo xiên từ 350.000 đồng đổ xuống. Cá lớn bán cân, bán con... Ở đây còn có món tôm nướng Đà Giang ăn ngọt và thơm phức, bắt mắt, khơi dậy tâm hồn ăn uống của du khách.
Bác Lâm, 54 tuổi cho biết:"Sáng sớm, cả nhà 4 người, mỗi người một việc, làm cá, dựng lều và nướng thì mới phục kịp phục vụ hết nhu cầu của khách".
Cá khô nước ngọt khác nhiều so với cá khô biển. Người Mường ở Hòa Bình không ướp cá bằng muối nên khi chế biến cá khô có thể nướng để nhậu hoặc kho, rán tùy khẩu vị.
Cá đánh bắt tại chỗ và phục vụ du khách có thể ăn luôn và mang về.
Tác giả bài viết: Ngọc Thành
