Tại Ngày hội Toán học mở rộng 8/2017, PGS.TS Lê Anh Vinh - Viện phó Khoa học Giáo dục Việt Nam - đã chỉ ra bốn vấn đề của giáo dục môn Toán phổ thông ở Việt Nam.

PGS.TS Lê Anh Vinh (ngoài cùng bên trái) là trưởng đoàn Việt Nam dẫn dắt học sinh tham dự Olympic Toán quốc tế 2017 và mang về bốn huy chương vàng. Ảnh: Minh Minh.

Dạy giải toán, không hướng dẫn cách giải quyết vấn đề

Đầu tiên, TS Vinh cho rằng học sinh đang được dạy theo cách học lời giải thay vì cách nhìn ra và giải quyết vấn đề. Các em phải làm bài tập quá nhiều. "Khi cho học sinh làm phiếu bài tập, có bài các em ra đáp án rất nhanh khiến tôi bất ngờ. Những bài này, các em bảo được học rồi. Với bài không giải được, lý do là chưa được thầy cô dạy bao giờ", TS Vinh dẫn chứng.

Anh minh chứng thêm việc từng hỏi học sinh cấp hai về số quả bóng có thể lấp đầy phòng học của các em nhưng không nhận được nhiều phản hồi. Trong khi đó, câu hỏi nhét được bao nhiêu hình hộp nhỏ có thể tích y vào một hình hộp chữ nhật lớn có thể tích x thì đa số trả lời được ngay.

Một lần khác ở lớp bồi dưỡng học sinh giỏi Toán của trường chuyên, thầy giáo Vinh đưa ra đề bài và đa phần học sinh chỉ tập trung xem điều kiện đề cho là gì rồi tìm cách giải. Câu hỏi "vấn đề cốt lõi bài đặt ra là gì", các em lúng túng không biết trả lời. Khi được giải thích, học sinh mới "à ồ" rằng "dạng bài này chúng em được học nhiều rồi".

"Đây là điểm yếu của học sinh Việt Nam khi không nhìn được vấn đề tổng quát mà chỉ thấy kỹ thuật cụ thể của bài toán. Do đó, khi gặp đề bài cụ thể, các em chỉ biết đi giải quyết từng khâu nhỏ mà không có phương pháp giải chung", TS Lê Vinh nhận xét.

Theo anh, điểm mấu chốt của việc học và dạy Toán trong trường phổ thông phải là giúp học sinh biết nhìn ra và hướng giải quyết vấn đề. Việc này không chỉ có ý nghĩa trong giải Toán mà trong nhiều môn học, lĩnh vực khác.

Học sinh ít thời gian suy nghĩ sâu sắc

Vấn đề thứ hai là học sinh không đủ thời gian để suy nghĩ sâu sắc cho một vấn đề. Điều này, theo TS Vinh, có lẽ do các em phải học nhiều môn với khối lượng bài tập lớn nên không được phép và không tạo được thói quen suy nghĩ sâu cho một điều gì.

Thầy giáo Vinh hài hước kể khi cho học sinh mượn quyển sách Toán có ba phần: đề, gợi ý và lời giải, học sinh chỉ photo hai phần đầu cuối, bỏ qua hướng dẫn cách làm. Nhiều em cũng không trả lời được đâu là bài Toán em thích nhất trong những bài từng học và bài nào không giải được khiến em trăn trở lâu. Điều này cho thấy, học trò chưa để tâm sâu sắc cho vấn đề nào.

"Tôi nghĩ, hai câu hỏi ấy phải được đặt ra để rèn cho học sinh tư duy sâu về các vấn đề. Nó không chỉ ứng dụng với Toán học mà còn trong lĩnh vực khác của cuộc sống", tiến sĩ Đại học Harvard nói.

Giáo viên không quan tâm cách giải khác biệt

Tồn tại thứ ba trong giáo dục môn Toán ở phổ thông là nhiều giáo viên chỉ quan tâm học sinh trả lời đúng mà bỏ qua những đáp án khác biệt.

Theo TS Lê Anh Vinh, nếu giáo viên hỏi học sinh vì sao ra được kết quả khác thì vừa có thể giúp các em tự nhận ra cái sai (nếu em đó thực sự sai), vừa khai mở cho thầy và trò tới trường kiến thức mới.

Dạy Toán hiện nay còn khô khan

Cuối cùng, TS Vinh cho rằng, cách dạy Toán hiện khô khan, chỉ tập trung vào giải bài tập trên sách vở. Trong khi đó đáng lý việc dạy và học môn này ở các cấp phải thông qua trò chơi. Điều này khiến học sinh hứng thú, cảm thấy môn học thú vị, gần gũi với cuộc sống.

"Tôi nghĩ dễ nhất là dạy Toán cho học sinh tiểu học. Giáo viên Toán ở cấp học đó có nhiều lợi thế hơn môn Văn, tiếng Anh vì rất dễ khiến trẻ phải ồ lên thích thú khi tìm ra lời giải, đáp án cho một bài toán, có thể thông qua trò chơi. Nếu không làm trẻ thích Toán được từ bé thì lỗi ở giáo viên", TS Lê Anh Vinh nói.

Với những học sinh lớp lớn không yêu thích môn Toán, các giáo viên nên làm cho em hiểu việc học Toán có ý nghĩa, tác dụng như thế nào đến cuộc sống. Nếu làm được hai điều này, việc dạy và học Toán ở phổ thông sẽ cải thiện rõ rệt và trăn trở học sinh chỉ học để thi sẽ không còn. Bởi lẽ, khi yêu thích, cảm thấy môn học có ý nghĩa, việc học sẽ trở thành tự nhiên với học sinh, thậm chí các em còn chủ động, tích cực khám phá thế giới tri thức.

"Phương pháp dạy và tổ chức lớp học hiện nay cần được thay đổi", người thầy tâm huyết với giáo dục Toán học nói.

Tác giả: Quỳnh Trang

Nguồn tin: Báo VnExpress