Nhắc đến núi rừng Tây Bắc, không thể không nhắc đến hoa Ban. Hàng ngàn đời nay, hoa Ban đã mặc nhiên đi vào đời sống văn hóa – tâm linh của đồng bào Thái.

hoa Ban Tây Bắc.

Tháng 3 về, hoa Ban phủ trên khắp núi đồi, các nẻo đường Tây Bắc. Những chùm hoa Ban trắng xòe cánh tinh khôi hay hồng tím nhẹ nhàng khoe vẻ đẹp thanh tao, thơ mộng cùng mùi hương thơm quyến rũ ngây ngất làm đắm say lòng người. hoa Ban có năm cánh xòe thành hình quạt, với nhiều sắc màu như ban tím, ban trắng, ban đỏ, nhưng phổ biến nhất vẫn là hoa Ban trắng.

Màu trắng hoa Ban thường được những thi sĩ ví von như vẻ đẹp tinh khôi trong sáng của những thiếu nữ nơi miền sơn cước.

Cảm nhận về những giá trị của hoa Ban, bà Nguyễn Thị Lan, tổ 19, phường Tân Phong, thành phố Lai Châu, người gắn bó với Tây Bắc lâu năm chia sẻ: “Tôi sống ở Tây Bắc hơn 40 năm từ lúc còn trẻ. Ngày xưa hoa chỉ mọc ở các dãy núi, những năm gần đây hoa Ban đã được trồng ở dọc đường tuyến phố rất đẹp. Đến mùa ban nở, ở các vùng tổ chức lễ hội hoa Ban rất vui, rất bổ ích và các món ăn cũng từ hoa Ban mà ra”.

Món cá nấu hoa chuối và ban

Món nộm ban

Trong cộng đồng các dân tộc Tây Bắc, tồn tại ba truyện kể về sự tích hoa Ban, đó là các truyện Pi Khum-Noọng Ban, truyện Cầm Đôi-Hiến Hom và truyện Bun Trai-Bun Nhinh (hay truyện hai Bun). Cách kể và tên nhân vật của các truyện tuy có khác nhau, nhưng đều giống nhau ở chỗ dùng hoa Ban làm biểu tượng cho sự thủy chung trong tình yêu đôi lứa.

Chuyện tình hoa Ban Tây Bắc của dân tộc Thái kể về tình yêu của đôi trái gái dù bị cha mẹ ngăn cấm nhưng vẫn một lòng chung thủy son sắt. Chính vì vậy hoa Ban có màu trắng tinh khiết của cô gái và màu tím thủy chung của tình yêu lứa đôi. Hoa Ban tượng trưng cho người con gái Thái, biểu tượng của tình yêu đôi lứa, đồng thời là sự hiếu thảo và biết ơn trân trọng.

Ông Điêu Chính Cẩm, Chủ nhiệm Câu Lạc Bộ bảo tồn văn hoá dân tộc Thái nói: “ Hoa Ban là nét riêng của Tây Bắc. Từ xa xưa cũng có rất nhiều truyền thuyết kể về hoa Ban như chuyện chàng Khum – Nàng Ban và nhiều chuyện khác nữa. Nói chung lại hoa là nét văn hoá đặc trưng của dân tộc Thái Tây Bắc".

Hoa Ban trên các tuyến phố.

Tháng 3 về, hoa Ban như một tấm áo mới phủ kín khắp núi rừng Tây Bắc, tạo cho nơi đây một vẻ đẹp lãng mạn. Du khách đến với Tây Bắc có thể dễ dàng bắt gặp những cành hoa Ban khoe sắc ở khắp mọi nơi.

Đối với đồng bào người Thái, cây ban có rất nhiều công dụng: Vỏ cây ban dùng nhuộm vải chàm giữ được màu bền đẹp; hoa và lá ban sao vàng hạ thổ, là vị thuốc quý trị chứng ho khan hoặc viêm họng, bệnh kiết lỵ rất tốt; quả cây ban bóc lấy hạt luộc hoặc nấu cũng rất ngon; búp ban non cũng là món ăn quen thuộc của người Thái.

Hoa Ban trên núi đồi Tây Bắc

Trên bếp nhà sàn bập bùng lửa đỏ cùng với đồ xôi, nướng cá, thịt sấy… bà con còn chế biến hoa Ban thành rất nhiều món: hoa Ban nộm với mầm giềng, măng ngọt hoặc rau rừng hay hoa Ban xào tỏi, hoa Ban nấu canh chân giò, hoa Ban đồ chấm chẳm chéo nước măng chua… hoa Ban kết hợp với mùi thơm của tỏi, giềng, vị cay của ớt, mák khén hay vị chua của nước chấm, tất cả đã tạo thành món ăn đặc trưng được lưu truyền từ bao đời nay mà chỉ có ở người Thái Tây Bắc.

Trong mâm cơm hàng ngày của gia đình người Thái hay bữa tiệc đón khách phương xa, món đặc sản hoa Ban đã để lại ấn tượng sâu sắc cho những ai đã một lần được thưởng thức.

Ông Lý Hiến Hoa, Việt kiều về nước đã có cảm nhận từ món ẩm thực hoa Ban:“Hoa Ban lúc đầu tôi cứ tưởng là để ngắm cảnh thôi. Nhưng bây giờ hoa Ban lại là món ăn đặc sắc của dân tộc Thái nữa. Món ăn từ hoa Ban rất ngon, rất đậm đà”.

Mùa Ban nở cũng hàng năm là dịp đồng bào Thái mở nhiều lễ hội như: xên bản, xên mường, lễ hội Nàng Han, Then Kin Pang hay lễ hội hoa Ban. Bà con dùng hoa Ban để trang trí làm đẹp và chế biến các món ẩm thực, dâng lễ cầu mùa, cầu phúc và gửi gắm vào đó những ước vọng lớn lao về một cuộc sống thanh bình, no ấm nơi bản mường.

Đây là cơ hội tuyệt vời để du khách tìm hiểu về hoa Ban, cùng những nét văn hóa truyền thống đặc sắc của đồng bào dân tộc thiểu số vùng Tây Bắc./.

Tác giả: CTV Thúy Ngoạn

Nguồn tin: Báo VOV